Λήξη της μάχης του Γκουανταλκανάλ
Η εκστρατεία του Γκουανταλκανάλ
Η πρώτη στρατηγικής σημασίας Συμμαχική επίθεση στον Ειρηνικό σηματοδότησε το τέλος της εξάπλωσης των Ιαπώνων
Του Allan R. Millett*
Η κατάληψη και άμυνα του Γκουανταλκανάλ, ενός νησιού από βουνά και ζούγκλες στις νότιες Νήσους του Σολομώντα, σηματοδότησε το τέλος της επιθετικής στρατηγικής της Ιαπωνίας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Συνδεδεμένη με μια παράλληλη εκστρατεία αυστραλιανών και αμερικανικών δυνάμεων στη γειτονική Νέα Γουινέα, η εκστρατεία του Γκουανταλκανάλ έθεσε τις βάσεις για μια προέλαση των Συμμάχων -πάνω σε δύο άξονες- στο Ραμπούλ της Νέας Βρετανίας, ιαπωνικό προπύργιο αεροναυτικών επιχειρήσεων. Ηταν η πρώτη στρατηγικής σημασίας επίθεση των Συμμάχων στον πόλεμο στον Ειρηνικό.
Παρά τις ιαπωνικές ήττες στις ναυμαχίες της Θάλασσας των Κοραλλίων (4 - 8 Μαΐου 1942) και του Μίντγουεϊ (4 - 5 Ιουνίου 1942), η Ανώτατη Αυτοκρατορική Διοίκηση διέταξε επιθέσεις με στόχο την καταστροφή των ναυτικών και αεροπορικών βάσεων που προστάτευαν τις θαλάσσιες οδούς μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Αυστραλίας. Αυτό το σύστημα επιχειρησιακής υποστήριξης είχε αναπτυχθεί στο πλαίσιο της άμυνας των Φιλιππίνων (Δεκέμβριος 1941 - Μάιος 1942). Οπως υποπτεύονταν οι Ιάπωνες, οι Συμμαχικές δυνάμεις που βρίσκονταν συγκεντρωμένες στην Αυστραλία ίσως ήταν αρκετά δυνατές ώστε να εξαπολύσουν μια περιορισμένη επίθεση εναντίον των ιαπωνικών βάσεων στη Νέα Γουινέα και τις νότιες Νήσους του Σολομώντα. Ο αντικειμενικός στόχος ήταν το υπό κατασκευή ιαπωνικό αεροδρόμιο στη βόρεια πεδιάδα του Γκουανταλκανάλ.
Σύμφωνα με τη διαταγή από το αμερικανικό ΓΕΕΘΑ, η Επιχείρηση Φυλάκιο (Watchtower) προέβλεπε την ταυτόχρονη κατάληψη των ιαπωνικών βάσεων στις νότιες Νήσους του Σολομώντα, στις 8 Αυγούστου 1942. Μια αυστραλο-αμερικανική ναυτική δύναμη συνόδευε τη νηοπομπή αποβατικών σκαφών, στην οποία επέβαιναν η 1η Μεραρχία Πεζοναυτών, περίπου 20.000 αξιωματικοί και στρατιώτες από τρία τάγματα πεζικού, μία πυροβολαρχία, ένα τάγμα μηχανικού, και καταδρομείς, εναέρια και παράκτια άμυνα, υγειονομικό, επιμελητεία, διαβιβάσεις, και σώμα κατασκευών ναυτικού. Η μεραρχία, μοιρασμένη σε τρεις δυνάμεις, αποβιβάστηκε στο Γκουανταλκανάλ, το Τουλάγκι και το Γκαβούτου. Εκπληκτοι, οι Ιάπωνες δεν μπορούσαν να σταματήσουν τις αποβάσεις, αλλά είχαν τη δυνατότητα να καταστρέψουν τη μεραρχία στην ακτή με αδυσώπητες επιθέσεις - ναυτικές, από αέρος και από ξηράς. Ο αγώνας για το Γκουανταλκανάλ εξελίχθηκε σε εκστρατεία φθοράς έως ότου οι Ιάπωνες να αναγνωρίσουν την ήττα τους τον Ιανουάριο του 1943 και να αποσύρουν τους 9.000 επιζώντες από τους 29.000 στρατιώτες που είχαν σταλεί στο νησί. Καμία πλευρά δεν μπορούσε να νικήσει προτού αποκτήσει τον έλεγχο του ωκεανού γύρω από τις νότιες Νήσους του Σολομώντα, καθώς όλες οι επίγειες δυνάμεις μπορούσαν να ενισχυθούν και να ανεφοδιαστούν μόνο από θαλάσσης. Τελικά, οι Αμερικανοί έφεραν άλλη μια μεραρχία πεζοναυτών και δύο μεραρχίες πεζικού στο νησί. Μετά από αρκετές κρίσιμες μάχες τον Νοέμβριο του 1942, οι Ιάπωνες αποφάσισαν να μην ανεφοδιάσουν ή ενισχύσουν τα στρατεύματά τους στη «Νήσο του Λιμού».
Η εκστρατεία εξελίχθηκε σαν μια σειρά ιαπωνικών επιθέσεων με στόχο την καταστροφή του αεροδρομίου Henderson Field, με τους Αμερικανούς να το υπερασπίζουν. Σε τρεις διαφορετικές περιστάσεις, το ιαπωνικό πεζικό, με τεθωρακισμένα και πυροβολικό, προσπάθησε να καταλάβει το αεροδρόμιο και απέτυχε στη διάρκεια σφοδρών νυχτερινών επιθέσεων. Οι πεζοναύτες, με τη στήριξη ενός τάγματος πεζικού του Στρατού, έτρεψαν τους Ιάπωνες σε φυγή αρκετές φορές, αμυνόμενοι γενναία, κόντρα σε αντίξοες συνθήκες στα σημεία επίθεσης. Η επιμονή και η ισχύς πυρός των πεζοναυτών έφεραν τη νίκη.
Μεγάλες απώλειες
Οι Ιάπωνες αποδείχθηκαν εξίσου πεισματώδεις αντίπαλοι ενάντια σε επιθέσεις των πεζοναυτών που σκοπό είχαν να διευρύνουν την περίμετρο του Henderson Field προκειμένου να απωθήσουν το ιαπωνικό βαρύ πυροβολικό και να διευρύνουν τη γραμμή άμυνας του αεροδρομίου. Μέχρι το τέλος Νοεμβρίου οι Ιάπωνες είχαν χάσει την πρωτοβουλία κινήσεων στο έδαφος, ωστόσο κατόρθωσαν να απωθήσουν αρκετές αμερικανικές επιθέσεις δυτικά του αεροδρομίου στο μέτωπο του ποταμού Ματανικάου. Υποσιτισμένη και μαστιζόμενη από ελονοσία, η 1η Μεραρχία Πεζοναυτών παρέδωσε την επιθετική φάση της εκστρατείας στη 2η Μεραρχία Πεζοναυτών και τη Μεραρχία Americal καθώς και στην 25η Μεραρχία του Στρατού, οι οποίες κατέστρεψαν τις ιαπωνικές δυνάμεις ανατολικά και νότια του αεροδρομίου και απώθησαν τη μεγαλύτερη ιαπωνική δύναμη στα δυτικά τον Δεκέμβριο του 1942. Η εκστρατεία στην ξηρά στοίχισε στους Αμερικανούς 1.769 νεκρούς από τους 60.000 στρατιώτες που υπηρέτησαν στο Γκουανταλκανάλ. Ο αριθμός θανάτων στους Ιάπωνες ήταν είκοσι φορές μεγαλύτερος.
Στόχος και των δύο η καταστροφή των νηοπομπών
Η ναυτική εκστρατεία ήταν αμφίρροπη επί τέσσερις μήνες και απέδειξε ότι το Αμερικανικό Ναυτικό υστερούσε σε εμπειρία νυχτερινών επιχειρήσεων πλοίων επιφανείας και αεροπορικής άμυνας του στόλου – εμπειρία που χρειαζόταν να ενισχύσει. Οι ναυτικές επιχειρήσεις και των δύο πλευρών επικεντρώθηκαν στην προσπάθεια καταστροφής νηοπομπών που μετέφεραν στρατεύματα και υλικό στο νησί. Κεντρισμένο από την απώλεια τεσσάρων καταδρομικών και δύο αντιτορπιλικών που βυθίστηκαν και ενός καταδρομικού και δύο αντιτορπιλικών που υπέστησαν ζημιές στη μάχη της νήσου Σάβο (8 – 9 Αυγούστου 1942), το Αμερικανικό Ναυτικό προέβαλε αντίσταση. Το πλήρωσε ακριβά, με τριάντα πολεμικά πλοία και μεταγωγικά να έχουν βυθιστεί, 76 σκάφη συνολικά να έχουν υποστεί ζημιές και 5.000 ναύτες να έχουν σκοτωθεί. Δύο από τα πλοία που βυθίστηκαν ήταν το Wasp και το Hornet, τα μισά αεροπλανοφόρα του Στόλου του Ειρηνικού. Τα αεροπλανοφόρα που διασώθηκαν, το Enterprise και το Saratoga, υπέστησαν και τα δύο σοβαρές ζημιές. Προτού λήξει η εκστρατεία, οι μάχες ανοιχτά των ανατολικών Νήσων του Σολομώντα, του ακρωτηρίου Εσπεράνς, των Νήσων Σάντα Κρουζ, της Τασαφαρόνγκα και της νήσου Ρενέλ στοίχισαν στον Στόλο του Ειρηνικού δύο αεροπλανοφόρα, δύο καταδρομικά και επτά αντιτορπιλικά – όλα βυθίστηκαν. Μετά από δύο κρίσιμες νυχτερινές μάχες ανοιχτά του Γκουανταλκανάλ (13 – 15 Νοεμβρίου), το Αμερικανικό Ναυτικό κυριαρχούσε στα τοπικά ύδατα με το Washington, το μοναδικό πολεμικό πλοίο που δεν είχε υποστεί ζημιές, και ένα αντιτορπιλικό. Δύο καταδρομικά και επτά αντιτορπιλικά είχαν βυθιστεί, ενώ τρία καταδρομικά και πέντε αντιτορπιλικά είχαν αποσυρθεί από τις μάχες με σοβαρές ζημιές.
Το Ιαπωνικό Ναυτικό, ωστόσο, πλήρωσε βαρύ τίμημα για την παρ’ ολίγον απώλεια της ναυτικής κυριαρχίας γύρω από το Γκουανταλκανάλ. Παρά την ανωτερότητά του στο νυχτερινό πυροβολικό και στις επιθέσεις με τορπίλες, το Αυτοκρατορικό Ιαπωνικό Ναυτικό έχασε δύο θωρηκτά, τέσσερα καταδρομικά, έντεκα αντιτορπιλικά, έξι υποβρύχια και 4.000 μέλη πληρώματος. Με νέα πολεμικά πλοία υπό κατασκευήν ή σε στάδιο εκπαίδευσης πληρωμάτων, το αμερικανικό Ναυτικό μπορούσε να αναπληρώσει τις απώλειές του. Με ένα περιορισμένο πρόγραμμα ναυπήγησης πολεμικών πλοίων σε εξέλιξη, το Αυτοκρατορικό Ιαπωνικό Ναυτικό δεν μπορούσε να ανταγωνιστεί τους Αμερικανούς στην ταχύτητα κατασκευής, αν και η δύναμη επιφανείας του παρέμεινε αήττητη μέχρι το 1944.
Η τελική νίκη κρίθηκε στον αέρα
Οι αεροπορικές επιχειρήσεις καθόρισαν τον νικητή του Γκουανταλκανάλ, ενώ το Henderson Field μαζί με τα βοηθητικά του αεροδρόμια προσέφεραν στους Αμερικανούς το επιχειρησιακό πλεονέκτημα, αντίστοιχο του οποίου οι Ιάπωνες δεν διέθεταν. Το πρώτο αμερικανικό αεροσκάφος προσγειώθηκε στο Henderson Field στις 12 Αυγούστου και η αυτοσχέδια Cactus Air Force (κωδική ονομασία) τελικά περιέλαβε την 1η Πτέρυγα Αεροπορίας Πεζοναυτών, διάφορες μονάδες αεροπορίας του Ναυτικού από αεροπλανοφόρα που είχαν βυθιστεί ή είχαν υποστεί ζημιές και πτέρυγες μαχητικών και ελαφρών βομβαρδιστικών αεροσκαφών της Αεροπορίας Στρατού των ΗΠΑ. Τους κρίσιμους μήνες του Οκτωβρίου – Νοεμβρίου του 1942, η Cactus Air Force μπορούσε να οργανώσει κατά μέσον όρο πενήντα με εξήντα επιχειρήσεις την ημέρα. Αποστολή ήταν η απώθηση ιαπωνικών βομβαρδιστικών, τα οποία κατέφθαναν γύρω στο μεσημέρι έπειτα από μία οκτάωρη πτήση από τα αεροδρόμιά τους στις βόρειες Νήσους του Σολομώντα. Η μεγαλύτερη απειλή στις επιχειρήσεις της Cactus Air Force, πέρα από την κατάληψη θέσεων, ήταν τα νυχτερινά πυρά από τα καταδρομικά και τα αντιτορπιλικά του «Τόκιο Εξπρές». Παρά τις ζημιές που υπέστησαν τα αεροδρόμια, οι πιλότοι της Cactus Air Force εντόπισαν στο φως της ημέρας, τη 15η Νοεμβρίου, δέκα ιαπωνικά μεταγωγικά σκάφη και τα βύθισαν ή τα αχρήστευσαν όλα, μαζί με τα στρατεύματα και το φορτίο τους. Μία μεγάλη αμερικανική νηοπομπή αφίχθη δίχως να εντοπιστεί.
Σε ό,τι αφορά απώλειες αεροσκαφών, από κάθε αίτιο, η εκστρατεία αποτελεί ισοπαλία, με 615 Συμμαχικά αεροπλάνα να έχουν καταστραφεί έναντι 683 ιαπωνικών. Στην ουσία, οι απώλειες αεροσκαφών δεν σημαίνουν και πολλά όταν συγκριθούν με το ποιου οι νηοπομπές έφθασαν στον προορισμό τους και ποιου όχι. Μεγαλύτερη σημασία έχει ο αριθμός των πιλότων που σκοτώθηκαν. Οι Σύμμαχοι έχασαν 420 πιλότους και μέλη πληρώματος, ενώ οι Ιάπωνες έχασαν 125 επίλεκτους πιλότους σε αεροπλανοφόρα και ενδεχομένως 400 ακόμη πιλότους και μέλη πληρώματος σε αεροδρόμια. Οι απώλειες των Ιαπώνων σε πιλότους ήταν από το μικρό σώμα χειριστών του Αυτοκρατορικού Ιαπωνικού Ναυτικού, αναντικατάστατων στον διαθέσιμο χρόνο.
Η εκστρατεία του Γκουανταλκανάλ απεδείχθη ένα αιματηρό αλλά αναπόφευκτο μάθημα για τους Αμερικανούς στο πώς να νικήσουν την Ιαπωνία σε έναν ωκεάνιο πόλεμο, από νησί σε νησί.
* Ο κ. Allan R. Millett είναι καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Ορλεάνης.
Αναδημοσίευση από την Καθημερινή
Η εκστρατεία του Γκουανταλκανάλ
Η πρώτη στρατηγικής σημασίας Συμμαχική επίθεση στον Ειρηνικό σηματοδότησε το τέλος της εξάπλωσης των Ιαπώνων
Του Allan R. Millett*
Η κατάληψη και άμυνα του Γκουανταλκανάλ, ενός νησιού από βουνά και ζούγκλες στις νότιες Νήσους του Σολομώντα, σηματοδότησε το τέλος της επιθετικής στρατηγικής της Ιαπωνίας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Συνδεδεμένη με μια παράλληλη εκστρατεία αυστραλιανών και αμερικανικών δυνάμεων στη γειτονική Νέα Γουινέα, η εκστρατεία του Γκουανταλκανάλ έθεσε τις βάσεις για μια προέλαση των Συμμάχων -πάνω σε δύο άξονες- στο Ραμπούλ της Νέας Βρετανίας, ιαπωνικό προπύργιο αεροναυτικών επιχειρήσεων. Ηταν η πρώτη στρατηγικής σημασίας επίθεση των Συμμάχων στον πόλεμο στον Ειρηνικό.
Οι Ιάπωνες αποδείχθηκαν εξίσου πεισματώδεις αντίπαλοι ενάντια σε επιθέσεις των πεζοναυτών που σκοπό είχαν να διευρύνουν την περίμετρο του Henderson Field προκειμένου να απωθήσουν το ιαπωνικό βαρύ πυροβολικό και να διευρύνουν τη γραμμή άμυνας του αεροδρομίου. Μέχρι το τέλος Νοεμβρίου οι Ιάπωνες είχαν χάσει την πρωτοβουλία κινήσεων στο έδαφος, ωστόσο κατόρθωσαν να απωθήσουν αρκετές αμερικανικές επιθέσεις δυτικά του αεροδρομίου στο μέτωπο του ποταμού Ματανικάου. Υποσιτισμένη και μαστιζόμενη από ελονοσία, η 1η Μεραρχία Πεζοναυτών παρέδωσε την επιθετική φάση της εκστρατείας στη 2η Μεραρχία Πεζοναυτών και τη Μεραρχία Americal καθώς και στην 25η Μεραρχία του Στρατού, οι οποίες κατέστρεψαν τις ιαπωνικές δυνάμεις ανατολικά και νότια του αεροδρομίου και απώθησαν τη μεγαλύτερη ιαπωνική δύναμη στα δυτικά τον Δεκέμβριο του 1942. Η εκστρατεία στην ξηρά στοίχισε στους Αμερικανούς 1.769 νεκρούς από τους 60.000 στρατιώτες που υπηρέτησαν στο Γκουανταλκανάλ. Ο αριθμός θανάτων στους Ιάπωνες ήταν είκοσι φορές μεγαλύτερος.
Η ναυτική εκστρατεία ήταν αμφίρροπη επί τέσσερις μήνες και απέδειξε ότι το Αμερικανικό Ναυτικό υστερούσε σε εμπειρία νυχτερινών επιχειρήσεων πλοίων επιφανείας και αεροπορικής άμυνας του στόλου – εμπειρία που χρειαζόταν να ενισχύσει. Οι ναυτικές επιχειρήσεις και των δύο πλευρών επικεντρώθηκαν στην προσπάθεια καταστροφής νηοπομπών που μετέφεραν στρατεύματα και υλικό στο νησί. Κεντρισμένο από την απώλεια τεσσάρων καταδρομικών και δύο αντιτορπιλικών που βυθίστηκαν και ενός καταδρομικού και δύο αντιτορπιλικών που υπέστησαν ζημιές στη μάχη της νήσου Σάβο (8 – 9 Αυγούστου 1942), το Αμερικανικό Ναυτικό προέβαλε αντίσταση. Το πλήρωσε ακριβά, με τριάντα πολεμικά πλοία και μεταγωγικά να έχουν βυθιστεί, 76 σκάφη συνολικά να έχουν υποστεί ζημιές και 5.000 ναύτες να έχουν σκοτωθεί. Δύο από τα πλοία που βυθίστηκαν ήταν το Wasp και το Hornet, τα μισά αεροπλανοφόρα του Στόλου του Ειρηνικού. Τα αεροπλανοφόρα που διασώθηκαν, το Enterprise και το Saratoga, υπέστησαν και τα δύο σοβαρές ζημιές. Προτού λήξει η εκστρατεία, οι μάχες ανοιχτά των ανατολικών Νήσων του Σολομώντα, του ακρωτηρίου Εσπεράνς, των Νήσων Σάντα Κρουζ, της Τασαφαρόνγκα και της νήσου Ρενέλ στοίχισαν στον Στόλο του Ειρηνικού δύο αεροπλανοφόρα, δύο καταδρομικά και επτά αντιτορπιλικά – όλα βυθίστηκαν. Μετά από δύο κρίσιμες νυχτερινές μάχες ανοιχτά του Γκουανταλκανάλ (13 – 15 Νοεμβρίου), το Αμερικανικό Ναυτικό κυριαρχούσε στα τοπικά ύδατα με το Washington, το μοναδικό πολεμικό πλοίο που δεν είχε υποστεί ζημιές, και ένα αντιτορπιλικό. Δύο καταδρομικά και επτά αντιτορπιλικά είχαν βυθιστεί, ενώ τρία καταδρομικά και πέντε αντιτορπιλικά είχαν αποσυρθεί από τις μάχες με σοβαρές ζημιές.
Οι αεροπορικές επιχειρήσεις καθόρισαν τον νικητή του Γκουανταλκανάλ, ενώ το Henderson Field μαζί με τα βοηθητικά του αεροδρόμια προσέφεραν στους Αμερικανούς το επιχειρησιακό πλεονέκτημα, αντίστοιχο του οποίου οι Ιάπωνες δεν διέθεταν. Το πρώτο αμερικανικό αεροσκάφος προσγειώθηκε στο Henderson Field στις 12 Αυγούστου και η αυτοσχέδια Cactus Air Force (κωδική ονομασία) τελικά περιέλαβε την 1η Πτέρυγα Αεροπορίας Πεζοναυτών, διάφορες μονάδες αεροπορίας του Ναυτικού από αεροπλανοφόρα που είχαν βυθιστεί ή είχαν υποστεί ζημιές και πτέρυγες μαχητικών και ελαφρών βομβαρδιστικών αεροσκαφών της Αεροπορίας Στρατού των ΗΠΑ. Τους κρίσιμους μήνες του Οκτωβρίου – Νοεμβρίου του 1942, η Cactus Air Force μπορούσε να οργανώσει κατά μέσον όρο πενήντα με εξήντα επιχειρήσεις την ημέρα. Αποστολή ήταν η απώθηση ιαπωνικών βομβαρδιστικών, τα οποία κατέφθαναν γύρω στο μεσημέρι έπειτα από μία οκτάωρη πτήση από τα αεροδρόμιά τους στις βόρειες Νήσους του Σολομώντα. Η μεγαλύτερη απειλή στις επιχειρήσεις της Cactus Air Force, πέρα από την κατάληψη θέσεων, ήταν τα νυχτερινά πυρά από τα καταδρομικά και τα αντιτορπιλικά του «Τόκιο Εξπρές». Παρά τις ζημιές που υπέστησαν τα αεροδρόμια, οι πιλότοι της Cactus Air Force εντόπισαν στο φως της ημέρας, τη 15η Νοεμβρίου, δέκα ιαπωνικά μεταγωγικά σκάφη και τα βύθισαν ή τα αχρήστευσαν όλα, μαζί με τα στρατεύματα και το φορτίο τους. Μία μεγάλη αμερικανική νηοπομπή αφίχθη δίχως να εντοπιστεί.
* Ο κ. Allan R. Millett είναι καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Ορλεάνης.
Αναδημοσίευση από την Καθημερινή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου