Σαν σήμερα, 28 Νοεμβρίου 1943

Συνδιάσκεψη της Τεχεράνης

 

Η σύνοδος κορυφής μεταξύ των Συμμάχων και του Σοβιετικού ηγέτη Ιωσήφ Στάλιν έλαβε χώρα στην ασιατική πρωτεύουσα, η οποία εκείνη τη στιγμή βρισκόταν υπό τον έλεγχο Βρετανικών και Σοβιετικών σφαιρών επιρροής. Ήταν η πρώτη συνάντηση των τριών ηγετών κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Τα σημαντικότερα θέματα που συζητήθηκαν είναι τα εξής : 

•           Ο Στάλιν επιβεβαίωσε τα λεγόμενα του υπουργού Εξωτερικών Μολότοφ, ότι τρείς μήνες μετά την τελική ήττα της Γερμανίας, η Σοβιετική Ένωση θα έμπαινε στον πόλεμο κατά της Ιαπωνίας.

•         Γενικός σχεδιασμός της συμμαχικής απόβασης στη Γαλλία. Αρχικά αποφασίστηκε ο Μάιος του 1944 ως η πιο κατάλληλη ημερομηνία.
  
  Έτσι, το δεύτερο μέτωπο που διακαώς επιθυμούσε ο Στάλιν για να ανακουφίσει την πίεση που δέχονταν τα στρατεύματα του απ’ τους Γερμανούς στα ανατολικά θα γινόταν πραγματικότητα. Αυτό θα συνέβαλε στην ήττα του Χίτλερ, καθώς ήταν αδύνατο να αντεπεξέλθει σε διμέτωπο πόλεμο. Η επιχείρηση Overlord θα συνδυαζόταν με μια υποστηρικτική επιχείρηση στη Νότια Γαλλία.
  
  

•        Η μεταπολεμική ανεξαρτησία του Ιράν απ’ τον αποικιακό ζυγό Βρετανών και Σοβιετικών.

•           Οι Γιουγκοσλάβοι παρτιζάνοι θα υποστηρίζονταν απ’ τους Συμμάχους στην αντίσταση έναντι των Ναζί.
  
  Απορρίφθηκαν οι προτάσεις του Τσόρτσιλ για συμμαχικές πολεμικές επιχειρήσεις στα Βαλκάνια. Έτσι, αποκλείστηκε η δυνατότητα ανοίγματος βαλκανικού μετώπου, κάτι που εξασφάλισε στον Κόκκινο Στρατό τη μελλοντική του κυριαρχία στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.

•           Οι Σύμμαχοι θα προσπαθούσαν να προσελκύσουν στο στρατόπεδο τους την Τουρκία με σκοπό να επεκτείνουν το Ανατολικό Μέτωπο. Ο Στάλιν υποσχέθηκε υλική βοήθεια.
  
   

Στην Τεχεράνη εκδηλώθηκε η αγγλοαμερικανική στρατηγική διαφωνία. Συγκρούστηκε η επιθυμία των Βρετανών για τη διενέργεια πολλαπλών και ταυτόχρονων επιθέσεων σε διάφορα σημεία της κατεχόμενης Ευρώπης (ιδιαίτερα στη Μεσόγειο, το «μαλακό υπογάστριο» της ηπείρου). Ήταν μια τακτική που αποσκοπούσε μεταξύ άλλων και στην αποφυγή του παλαιού ρωσικού ονείρου καθόδου προς τη Μεσόγειο. Αντιθέτως, η αμερικανική άποψη αποσκοπούσε στη συγκέντρωση όλων των δυνάμεων σ’ ένα πανίσχυρο μέτωπο, αυτό της Δυτικής Ευρώπης. Σ’ αυτή τη διαμάχη, όπως ήταν φυσικό, ο Στάλιν τάχθηκε υπέρ του Ρούζβελτ. Αντίθετα με τον Αμερικανό πρόεδρο, ο οποίος επιθυμούσε διακαώς τη λήξη του πολέμου το συντομότερο δυνατό, οι άλλοι δύο ηγέτες είχαν το μυαλό τους περισσότερο στη διαμόρφωση της μεταπολεμικής τάξης πραγμάτων. Ο Στάλιν ήθελε τους Συμμάχους να βρίσκονται κατά τη λήξη του πολέμου στη Δυτική Ευρώπη και όχι στη Νοτιοανατολική. Επιπλέον, καθορίστηκε το μέλλον της Πολωνίας, εκεί όπου επικράτησε ο Στάλιν. Τα πολωνο-σοβιετικά σύνορα καθορίστηκαν από το Γερμανο-σοβιετικό σύμφωνο της 23^ης Αυγούστου 1939. Αργότερα, στη Γιάλτα, συμφωνήθηκε ο ακρωτηριασμός της χώρας στα ανατολικά, με αντίστοιχη επέκταση της Πολωνίας εις βάρος της Γερμανίας στα δυτικά ως αντάλλαγμα, ενώ ο Στάλιν ζήτησε επίσης τα εδάφη της Βαλτικής ακτής και της Ανατολικής Πρωσίας.

Συμπερασματικά, θα μπορούσε να λεχθεί ότι ο Σοβιετικός ηγέτης βγήκε ωφελημένος απ’ τη διάσκεψη της Τεχεράνης.
Η Ευρώπη πλέον διαιρείτο στα δύο και πίσω απ’ αυτή τη στρατιωτική διαίρεση διαφαινόταν μια κοινωνική και πολιτική διάκριση. 

Σαν σήμερα, 19 Νοεμβρίου 1942

Επιχείρηση Ουρανός

Καθώς ο βαρύς ρωσικός χειμώνας πλησίαζε χωρίς οι Γερμανοί να έχουν πετύχει κάποιον από τους στόχους τους (Λένινγκραντ, Μόσχα), ο Χίτλερ διέταξε όλα τα γερμανικά στρατεύματα στο Ανατολικό Μέτωπο, εκτός απ’ τις δυνάμεις που βρίσκονταν στο Στάλινγκραντ και στον Καύκασο, να σταματήσουν τις επιθετικές ενέργειες και να ετοιμαστούν για να περάσουν το χειμώνα σε θέσεις άμυνας. Πίστευε ότι η κατάληψη του Στάλινγκραντ ήταν θέμα χρόνου καθώς μέχρι το Νοέμβριο η 6^η Στρατιά είχε καταλάβει το μεγαλύτερο μέρος της πόλης.

Στις 12 Σεπτεμβρίου στη Μόσχα, ο Στάλιν συναντήθηκε με τους κυριότερους στρατιωτικούς επιτελείς του, τον Ζούκοφ και τον Βασιλιέφσκι, υποδεικνύοντας τους ότι  το Στάλινγκραντ δεν θα άντεχε για πολύ μόνο με τις δικές του δυνάμεις. Συνεπώς, έπρεπε να οργανωθεί μια μεγάλη αντεπίθεση που θα αποδεκάτιζε τους επιτιθέμενους Γερμανούς. Την επομένη, ο Ζούκοφ και ο Βασιλιέφσκι παρουσίασαν το σxέδιο τους: ένας ιδιαίτερα τολμηρός ελιγμός, με την ονομασία Επιχείρηση Ουρανός, προέβλεπε επίθεση με δύο βραχίονες τεθωρακισμένων, με στόχο την περικύκλωση της 6^ης Στρατιάς του Πάουλους. Οι δύο αυτοί βραχίονες θα διείσδυαν στα μετόπισθεν, διασπώντας τις γραμμές των στρατευμάτων που κάλυπταν τα πλευρά της 6^ης Στρατιάς, δηλαδή της 3^ης και 4^ης Ρουμανικής Στρατιάς, μονάδων αρκετά αδύναμων. Κατά το επόμενο στάδιο, με την ονομασία Επιχείρηση Κρόνος, άλλες σοβιετικές δυνάμεις, σπάζοντας τις γραμμές Ούγγρων και Ιταλών στον ποταμό Ντον, θα προήλαυναν προς το Ροστόβ, με στόχο να κόψουν τις γραμμές επικοινωνίας της Ομάδας Στρατιών Α. Για τις επιχειρήσεις Ουρανός και Κρόνος οι Σοβιετικοί διέθεταν 1.000.000 στρατιώτες, 15.000 πυροβόλα και όλμους, 1.400 άρματα μάχης και 900 αεροπλάνα, υπό τη διοίκηση του Βασιλιέφσκι.

Στις 7.20 της 19^ης Νοεμβρίου οι σοβιετικές δυνάμεις του Μετώπου Ντον και του Νοτιοδυτικού Μετώπου εξαπέλυσαν σφοδρότατη επίθεση  κατά μήκος του τομέα που κατείχαν τα στρατεύματα της 3^ης Ρουμανικής Στρατιάς. Ένα απ΄ τα χαρακτηριστικά των ρουμανικών στρατευμάτων ήταν ο ανεπαρκής αντιαρματικός οπλισμός τους, με αποτέλεσμα να είναι αδύνατον να αντισταθούν στα σοβιετικά τάνκς. Από την πλευρά τους, οι σοβιετικοί εμπνευστές του σχεδίου είχαν προνοήσει η επίθεση να πραγματοποιηθεί σε μεγάλη απόσταση δυτικά του Στάλινγκραντ, ώστε να αποφύγουν άμεση αντεπίθεση των Panzer της 6^ης Στρατιάς. Σύντομα άνοιξε ρήγμα, από όπου όρμησαν με καταιγιστικό ρυθμό οι Σοβιετικοί και εγκλώβισαν 5 ρουμανικές μεραρχίες, οι οποίες αντιστάθηκαν έως τις 24 Νοεμβρίου. Άλλες ρουμανικές δυνάμεις κατάφεραν με μεγάλη δυσκολία να αναδιπλωθούν, έχοντας υποστεί σημαντικές απώλειες.

Την ίδια μέρα, η γερμανική Ανώτατη Διοίκηση των Ενόπλων Δυνάμεων διέταξε τον Πάουλους να σταματήσει τις επιθέσεις στην πόλη του Στάλινγκραντ  και να στρέψει τις δυνάμεις του τεθωρακισμένων που διέθετε προς τα δυτικά. Για τους Γερμανούς πλέον ήταν σαφές πλέον ότι ο εχθρός επιχειρούσε επίθεση από τα προγεφυρώματα που, με ιδιαίτερη επιμονή, είχε διατηρήσει στον ποταμό Ντόν. Επίσης συμπέραναν ότι στόχος της επίθεσης ήταν να κοπεί η σιδηροδρομική γραμμή από το Ντόνετσκ προς το Στάλινγκραντ, που αποτελούσε τον ομφάλιο λώρο της 6^ης Στρατιάς.

Στις 20 Νοεμβρίου εξαπολύθηκε νέα σαρωτική επίθεση, αυτήν τη φορά νότια απ’ το Στάλινγκραντ. Εκεί παρατασσόταν η αδύναμη 4^η Ρουμανική Στρατιά, μαζί με τις εξαντλημένες δυνάμεις της 4^ης Στρατιάς Panzer. Την επιχείρηση είχε αναλάβει το Μέτωπο του Στάλινγκραντ. Αυτή η νέα επίθεση αιφνιδίασε πλήρως τους Γερμανούς, οι οποίοι κατάλαβαν αμέσως ότι στόχος των σοβιετικών δυνάμεων δεν ήταν το κόψιμο των επικοινωνιών, αλλά να περικυκλωθεί η ίδια η 6^Η Στρατιά.

Στις 22 Νοεμβρίου πριν οι Γερμανοί προλάβουν να οργανώσουν την αντίδραση τους, οι σοβιετικές επιθετικές αιχμές, τα στρατεύματα που προέρχονταν από τον Ντον και όσα είχαν εκκινήσει από τη στέπα νοτίως του Στάλινγκραντ, συνέκλιναν στη ζώνη του Καλάτς, στην όχθη του Ντον. Περικύκλωσαν την 6^η γερμανική στρατιά και στρατεύματα της 3^ης και της 4^Ης Ρουμανικής Στρατιάς, εγκλωβίζοντας τα σε έναν μεγάλο θύλακο.

Οποιαδήποτε απόπειρα διάσπασης του κλοιού εκείνες τις στιγμές ήταν καταδικασμένη, λόγω της έλλειψης εφοδίων που δυσκόλευε τις μετακινήσεις και την υποχώρηση των Γερμανών. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς τα πολιορκημένα στρατεύματα αριθμούσαν σχεδόν 300.000 άνδρες.

Αυτή ήταν η αρχή του τέλους για την 6^η Στρατιά του Πάουλους. Οι εγκλωβισμένοι στρατιώτες άρχιζαν να υποφέρουν από την έλλειψη προμηθειών, παρά τις διαβεβαιώσεις του Χίτλερ και του Γκέρινγκ για ανεφοδιασμό μέσω της Λουφτβάφε. Θα έμεναν εγκλωβισμένοι στην πόλη για να πολεμήσουν μέχρι την τελική τους παράδοση στις 2 Φεβρουαρίου 1943.

Σαν σήμερα,12 Νοεμβρίου 1944

Operation Catechism-Η βύθιση του θωρηκτού Tirpitz
 

Το θωρηκτό Tirpitz ήταν το δεύτερο θωρηκτό κλάσης Bismarck της Γερμανικής Kriegsmarine, αδελφό πλοίο του ομώνυμου θρυλικού πλοίου. Πήρε τ’ όνομα του απ’ το Ναύαρχο Alfred von Tirpitz. Ήταν το μεγαλύτερο πολεμικό πλοίο που υπήρξε ποτέ στην Ευρώπη, με διαστάσεις λίγο μεγαλύτερες απ’ το Bismarck.

Σε αντίθεση με τη σύντομη αλλά ενεργή δράση του Bismarck, το Tirpitz πέρασε το μεγαλύτερο μέρος του πολέμου, απ’ το 1942 και ύστερα (τον προηγούμενο χρόνο συμμετείχε σε εκπαιδευτικές επιχειρήσεις στη Βαλτική), σε βάσεις στη Νορβηγία, όπου η παρουσία του και μόνο αποτελούσε φόβητρο για τους συμμαχική ναυσιπλοΐα στον βόρειο Ατλαντικό. Γι’ αυτό το λόγο ονομάστηκε απ’ τους Νορβηγούς «Η μοναχική πριγκίπισσα του Βορρά (Lonely queen of the North)», αλλά απ’ τον Τσόρτσιλ «Το τέρας (The beast)». Δεν έβαλλε ποτέ κατά εχθρικού πλοίου αλλά συμμετείχε μόνο σε μάχες στοχεύοντας σε στόχους ξηράς. Από το 1943 και έπειτα, έγιναν πολλές επιθέσεις αεροσκαφών κατά του πλοίου.

Έγιναν συνολικά 9 απόπειρες με στόχο το θωρηκτό. Στις 12 Νοεμβρίου 1944 έλαβε χώρα η λεγόμενη Operation Catechism. H διοίκηση βομβαρδιστικών της RAF έστειλε 30 βομβαρδιστικά τύπου Lancaster στο Τρόμσο της Νορβηγίας, όπου βρισκόταν το Tirpitz, με σκοπό να το βυθίσουν. Τουλάχιστον δύο βόμβες βρήκαν το στόχο τους και προκάλεσαν έκρηξη στο εσωτερικό του πλοίου, το οποίο αρχικά αναποδογύρισε και αργότερα βυθίστηκε. Απ’ τους 1.900 άνδρες του πληρώματος, χίλιοι πέθαναν ή τραυματίστηκαν σοβαρά. Ένα απ’ τα βομβαρδιστικά χτυπήθηκε σοβαρά από αντιαεροπορικά πυρά αλλά τελικά προσγειώθηκε με ασφάλεια στην ουδέτερη Σουηδία.

Η βύθιση του Tirpitz εξάλειψε τον τελευταίο μεγάλο κίνδυνο για τον έλεγχο του βορείου Ατλαντικού απ’ τους Συμμάχους και ανακούφισε το συμμαχικό στόλο, ο οποίος μπορούσε πλέον να κινείται πιο ελεύθερα στην περιοχή.

Builder	Kriegsmarinewerft Wilhelmshaven, Germany
Laid Down	2 Nov 1936
Launched	1 Apr 1939
Commissioned	25 Feb 1941
Sunk	12 Nov 1944
Displacement	42900 tons standard; 53500 tons full
Length	830 feet
Beam	118 feet
Draft	32 feet
Machinery	12 Wagner high-pressure boilers, 3 Brown-Boveri geared turbines, 3 shafts
Power Output	163026 SHP
Speed	30 knots
Range	8,870nm at 19 knots
Crew	2608
Armament	4x2x380mm/L52 SK C/34 guns, 12x150mm/L55 SK-C/28 guns, 16x105 mm/L65 SK-C/37 guns, 16x37 mm/L83 SK-C/30 guns, 12x20 mm/L65 MG C/30 guns, 18x4x20mm/L65 MG C/38 guns, 2x4x533mm G7a T1 torpedo tubes
Armor	145-320mm belt, 50-120mm deck, 220mm bulkheads, 130-360mm turrets, 342mm barbettes, 360mm conning tower
Aircraft	Four Ar 196A-3 floatplanes
Catapult	One, double-ended

Σαν σήμερα, 3 Νοεμβρίου 1943

Η μάχη του Κιέβου

Μετά την ήττα τους στη μάχη του Κούρσκ το καλοκαίρι του 1943, άρχισε η οπισθοχώρηση των Γερμανών. Δεν επρόκειτο να αναλάβουν ξανά επιθετικές πρωτοβουλίες στο ανατολικό μέτωπο. Η υποχώρηση τους προς τον Δνείπερο ήταν συντεταγμένη, με σκοπό να αποφύγουν την περικύκλωση. Οι Σοβιετικοί άρχισαν τις επιθέσεις τους προς τον ποταμό, πιέζοντας την Ομάδα Στρατιών Νότου του Έριχ φον Μάνσταϊν.

Μετά την αποτυχημένη πρώτη προσπάθεια τον Οκτώβριο, το πρωί της 3^ης Νοεμβρίου, το νεοσυσταθέν 1^ο Ουκρανικό Μέτωπο που αριθμούσε περίπου 670.000 άνδρες, εξαπέλυσε σφοδρό βομβαρδισμό και ακολούθησε η κυρίως επίθεση. Στόχος των Σοβιετικών ήταν, εκτός απ’ το Κίεβο, να αποκόψουν τα στρατεύματα του Μάνσταϊν απ’ την Ομάδα Στρατιών Κέντρου. Οι Γερμανοί δεν μπόρεσαν να συγκρατήσουν τους επιτιθέμενους και η πόλη απελευθερώθηκε γρήγορα, μέσα σε λίγες μέρες. Η επίθεση, σε έκταση περίπου 500 χιλιομέτρων, διείσδυσε μέχρι και 150 χιλιόμετρα και τα προγεφυρώματα που εγκατέστησε ο Κόκκινος Στρατός στη γύρω περιοχή απέτρεψε τους Γερμανούς να ορθώσουν το λεγόμενο Ανατολικό Τείχος στις όχθες του Δνείπερου.

Όταν οι Σοβιετικοί μπήκαν στην πόλη, την βρήκαν εντελώς κατεστραμμένη απ’ τη γερμανική κατοχή δύο χρόνων, την τωρινή επίθεση και τους βομβαρδισμούς και τέλος την τακτική της καμένης γης που ακολούθησαν οι Γερμανοί αποχωρώντας. 7.000 κτίρια και 1.000 εργοστάσια είχαν ισοπεδωθεί, 200.000 άνθρωποι πέθαναν κατά τη διάρκεια του πολέμου. Επίσης, 100.000 στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Κατά συνέπεια, η πόλη αριθμούσε μόλις 80.000 κατοίκους, μόλις το 20% του πληθυσμού της προπολεμικά.

Ο Μάνσταϊν τελικά κατάφερε να πείσει τον Χίτλερ να εξαπολύσει αντεπίθεση με σκοπό να ανακαταλάβει το Κίεβο. Στις σκληρές μάχες που ακολούθησαν, παρ’ όλη την προσπάθεια των γερμανικών στρατευμάτων, οι Σοβιετικοί κράτησαν τις θέσεις τους. Μέσα στον επόμενο μήνα έλαβαν χώρα αρκετές μάχες αρμάτων και πολλές μικρότερες πόλεις στη γύρω περιοχή άλλαξαν χέρια κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων.

Στις 5 Δεκεμβρίου, μια αιφνιδιαστική επίθεση των Γερμανών παραλίγο να περικυκλώσει τις μονάδες του Κόκκινου Στρατού απ’ τα ανατολικά, αλλά οι νεοαφιχθείσες σοβιετικές ενισχύσεις έσωσαν την κατάσταση. Μέχρι τα τέλη του μήνα, η μάχη του Κιέβου είχε τελειώσει. Η πόλη είχε απελευθερωθεί. Οι Γερμανοί είχαν υποστεί μεγάλες απώλειες και επιπλέον το ηθικό των Σοβιετικών αναπτερώθηκε μετά την κατάληψη της σημαντικής αυτής πόλης.