Σαν σήμερα, 6 Απριλίου 1941

Η εκστρατεία του Χίτλερ στα Βαλκάνια και η μάχη των οχυρών

Σημερά συμπληρώνονται 70 χρόνια απο την εισβολή των Γερμανών στην Ελλάδα και την Γιουγκοσλαβία με σκοπό να απαλάξουν τους Ιταλούς απο τον αδιέξοδο πόλεμο τους με τους Έλληνες, που ως τότε είχαν κατανικήσει τις ιταλικές στρατιωτικές δύναμεις, να τιμωρήσουν τους Γιουγκοσλάβους για την αποστασία τους απο το σύμφωνο που δέσμευε τη χώρα τους στη συμμαχία του Άξονα και φυσικά να αποκτήσουν πρόσβαση στο Αιγαίο, η οποία θα τους επέτρεπε να βρίσκονται εγγύτερα στα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής, η αποκτησή των οποίων θα θωράκιζε την Γερμανία ενεργειακά, γεγονός που θα τους επέφερε ένα τεράστιο ατου όσον αφορα την έκβαση του πολέμου.

Ενώ οι Ιταλοί γνώριζαν την μια ήττα μέτα την άλλη απο τον έλληνικο στρατό στο μέτωπο της Αλβανίας, στις 13/12/1940 ο Χίτλερ θα εκδώσει την Κατευθυντήριο Διαταγή υπ' αριθμόν 20, 'Επιχείρηση Μαρίτα' που προβλέπει εμπλοκή της Βέρμαχτ στον ελληνοιταλικό πόλεμο και εκκαθάριση της Ελλάδας απο βρετανικά στρατεύματα και βάσεις και φυσικά την είσοδο στην τελική ευθεία για την επιχείρηση Μπαρμπαρόσα, την είσβολη των ναζί στην Σοβιετική Ένωση. Αναλύοντας την κατάσταση στα Βαλκάνια ο Χίτλερ αναφέρει χαρακτηριστικά....

"1. Η έκβαση των μαχών στην Αλβανία είναι ακόμη αβέβαιη. Υπό το φως της απειλητικής καταστάσεως στην Αλβανία, είναι δύο φορές σημαντικό να αποτρέψουμε τις προσπάθειες των Άγγλων να εγκαταστήσουν, υπό την προστασία ενός βαλκανικού μετώπου, μια αεροπορική βάση, που θα απειλούσε κατά πρώτον την Ιταλία και ενδεχομένως τις ρουμανικές πετρελαιοπηγές... Πρόθεσή μου είναι επομένως... με την έλευση ευνοϊκών καιρικών συνθηκών -πιθανώς τον Μάρτιο- να... καταλάβω τη βόρεια ακτή του Αιγαίου και αν αυτό είναι αναγκαίο, ολόκληρη την ηπειρωτική Ελλάδα: ...Και, όσο είναι δυνατόν, να καταλάβω αγγλικές βάσεις στα ελληνικά νησιά με αερομεταφερόμενα στρατεύματα. Ευθύς ως η επιχείρηση Μαρίτα περατωθεί, οι δυνάμεις που θ' απασχοληθούν σ' αυτήν θ' αποσυρθούν για να χρησιμοποιηθούν σε νέες αποστολές."

Το πραξικόπημα του Σίμοβιτς και η συντριβή της ιταλικής εαρινής επίθεσης επισπεύδουν την Επιχείρηση Μαρίτα

Με τους Ιταλούς να έχουν ηττηθεί και την Γιουγκοσλαβία μετα απο πραξικόπημα στις 27/3/1941 απο ομάδα αξιωματικών της αεροπορίας με επικεφαλής τον Σίμοβιτς,να έχει αποχωρήσει απο τον Άξονα, ο Χίτλερ αποφασίζει να υλόποιησει την επιχείρηση Μαρίτα. Οι στρατιωτικές δυνάμεις που θα διατεθούν για τον σκοπό αυτο θα είναι η 12η στρατία με δύναμη 500.000 ανδρών (32 μεραρχίες) με επικεφαλής τον στρατάρχη Φον Λιστ, 650 αεροπλάνα της Luftwaffe, ενώ προβλέπονταν βοήθεια εκτός της Ιταλίας και απο την Βουλγαρία και την Ουγγαρία που ηταν χώρες του Άξονα, με στρατιωτικές δυνάμεις και εδαφικές διευκολύνσεις.

6 Απριλίου: Έναρξη της επιχείρησης

Στις 6 απριλίου ώρα και 5.15 π.μ οι Γερμάνοι επιτίθονται σε Ελλάδα και Γιουγκοσλαβία. Η Luftwaffe εκείνη την ημέρα θα ισοπεδώσει μεγάλο τμήμα του Βελιγραδίου με σκόπο να λυγίσει τους Γιουγκοσλάβους και να σπάσει το ηθικό τους. Περίπου 4000 άμαχοι πολίτες θα σκοτωθούν την μέρα εκείνη στην αεροπορική επιδρομή με την ονομασία 'τιμωρία΄(operation punishment). Την ίδια στιγμή, δυνάμεις του Άξονα εισέρχονταν στο έδαφος της Γιουγκοσλαβίας απο πολλές κατευθύνσεις. Η Γιουγκοσλαβία ηταν στην δυσάρεστη θέση να συνορεύει στα ανατολικά,στα δυτικά και στα βόρεια με χώρες του Άξονα, γεγονός που καθιστούσε την άμυνα της πρακτικά αδύνατη αν λάβει κανείς υπόψη του τον οπλισμό του γιουγκοσλαβικού στρατού καθώς και τον πολυεθνικό του χαρακτήρα και τις αποσχιστικές τάσεις των εθνοτήτων, ιδιαίτερα των Κροατών.

Πράγματι, τις πρώτες ώρες τις επίθεσεις οι κροατικής καταγωγής στρατιώτες του γιουγκοσλαβικού στρατού όχι μονο δεν πολέμησαν εναντίον των Γερμανών και των συμμάχων τους, αλλά σε πολλές περιπτώσεις αυτομόλησαν στις τάξεις των Ναζί. Ο γιουγκοσλαβικός στρατός αν και κατέβαλε φιλότιμες προσπάθιες να υπερασπιστεί το πάτριο έδαφος, λύγισε γρήγορα κάτω απο την πίεση των Γερμανών, των Ιταλών και των Ούγγρων (οι Βούλγαροι και οι Ρουμάνοι πέρα απο εδάφικες διευκολίνσεις δεν συμμετείχαν με στρατιωτικές δυνάμεις στις επίχειρησεις). Κάτω απο αυτές τις συνθήκες η μόνη σωτηρία για τον γιουγκοσλαβικό στρατό ηταν η υποχώρηση προς τον νότο και η συνένωση με τα εκεί ελληνικά τμήματα προκειμένου να υπάρξει συντονισμένη αντίσταση ή έστω διάσωση πολύτιμων δυνάμεων του στρατού όπως είχε γίνει στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο όταν οι ηττημένες σερβικές δυνάμεις πέρασαν μέσω Αλβανίας στο έδαφος της Ελλάδας για να διασωθούν απο την αιχμαλωσία η την καταστροφή και να ανασυγκροτήθουν. Δυστυχώς για τους Γιουγκοσλάβους η κατάσταση διέφερε δραματικά απο εκείνη την περίοδο.Αν και κατάφεραν να υποχωρήσουν σε ένα ικανοποιητικό βάθος, μια αντεπίθεση του γερμανικού στρατού στις 11 Απριλίου ακύρωσε το όλο εγχείρημα. Η κυβέρνηση και ο βασιλίας εγκατέλειψαν την χώρα μαζί με κάποια ασήμαντα υπολλείματα του στρατού που κατάφεραν να διαφύγουν στο ελληνικό έδαφος.

Στις 17 Απριλίου 1941 η Γιουγκοσλαβία συνθηκολόγησε ανευ όρων. Η αντίσταση της κράτησε 11 μέρες και προξένησε στους επιτιθέμενους 4400 νεκρούς, τραυματίες, αγνοούμενους (500 Γερμανοί, 3500 Ιταλοί, ο αριθμός των Ούγγρων υπλογιζεται γυρω στους 400 νεκρούς,τραυματίες και αγνοούμενους κατα την διάρκεια των επιχειρήσεων). Οι απώλειες των Γιουγκοσλάβων ηταν πολύ μεγαλύτερες, θα μπορούσαμε να πούμε τεράστιες αμα τις συγκρίνουμε με αυτές του Άξονα. Μάλιστα σύμφωνα με πολλούς στρατιωτικούς ιστορικούς και αναλύτες, παρά τους αρνητικούς συσχετισμούς και το προδιεγραμένο αποτέλεσμα της σύγκρουσης, οι επιδόσεις και οι απώλειες που προξένησε ο γιουγκοσλαβικός στρατός στους επιτιθέμενους ηταν λίγες σε σχέση με τις δυνατότητες του. Η σύγχυση που επικράτησε τις πρώτες ώρες τις επίθεσεις κάθως και οι φυγόκεντρες δύναμεις μέσα στο στράτευμα με την μαζική λιποταξία και αυτομόληση Κροατών και σε μικρότερο βαθμό Σλοβένων στρατιωτών ηταν τέτοια που δεν επέτρεψε στην μετριότατη στρατιωτική ηγεσία της Γιουγκοσλαβίας να αναλάβει σημαντικές αποφάσεις και πρωτοβουλίες. Μάλιστα η σύγχυση που επικράτησε ηταν τέτοια που περιστατικά όπως αυτό της κατάληψης του Βελιγραδίου να είναι ενα απο τα πιο κωμικοτραγίκα γεγονότα της παγκόσμιας στρατιωτικής ιστορίας.

Η κατάληψη του Βελιγραδίου απο... 9 Γερμανούς ποδηλάτες.

Το πρωί της 12ης Απριλίου του 1941 μια ομάδα απο 9 Γερμανούς στρατιώτες των Waffen SS με επικεφαλής τον λοχαγό Fritz Klingenberd έφτασε στα προάστια του Βελιγραδίου. Προχωρώντας προς την πόλη η ομάδα συνειδητοποίησε οτι στην πρωτεύουσα της Γιουγκοσλαβίας δεν υπήρχανε σχεδόν καθόλου στρατιωτικές δυνάμεις εκτός απο μια ομάδα Γιουγκοσλάβων στρατιώτων επιβιβασμένη σε οχήματα που βλέπωντας τους Γερμανούς κατέθεσε τα όπλα. Ο Kliengenberd αφου έστειλε δύο άντρες του να φέρουν ενισχύσεις, με τους υπόλοιπους 6 προχώρησε στο κέντρο της πρωτεύουσας, έφτασε στο κτήριο της γερμανικής πρεσβείας οπου ύψωσε την σβάστικα, σημάδι οτι κατέλαβε την πόλη και στη συνέχεια μίλησε τηλεφωνικώς με τον δήμαρχο του Βελιγραδίου απαιτώντας την άμεση παράδοση του, απειλώντας πως αν δεν είσακουστει θα διατάξει νέους βομβαρδισμούς εναντίον της πόλης. Ο δήμαρχος του Βελιγραδίου πιστευώντας οτι ο Κlingenberd ηταν απεσταλμένος μεγάλης στρατιωτικής μονάδας που βρισκόταν στα περίχωρα με εξουσιοδότηση να διαπραγματευτεί την παράδοση της πόλης και με τον φόβο για νεές καταστροφές και νέα θύματα απο την Luftwaffe ενέδωσε στην καλοστημένη μπλόφα του δαιμόνιου αυτού Γερμανού αξιωματικού και του παρέδωσε την πόλη. Την επόμενη μέρα το Βελιγράδι καταλήφθηκε και επίσημα όταν σε αυτό μπήκαν μέγαλα τμήματα του γερμανικού στρατού που είχαν ειδοποιήθει απο τους δύο άντρες του Kliegenberd που είχε στείλει για να είδοποιησει πως η πρωτεόυσα της γιουγκοσλαβίας ηταν ανοχύρωτη πόλη. Ο Κlingeberd για την ευφιέστατη μπλόφα του τιμήθηκε απο τον ίδιο τον Χίτλερ με τον σταύρο των ιπποτών.

6 Απριλίου: Η γερμανική επίθεση στην Ελλάδα

Όπως στη Γιουγκοσλαβία έτσι και στην Ελλάδα οι Γερμανοί επιτέθηκαν στις 6 Απριλίου. Οι πρώτες μάχες σημειώθηκαν στα οχυρά της γραμμής Μεταξά, ιδιαίτερα σε αυτά του Ρούπελ, του Εχίνου, του Καρατά, του Λίσσε και του Ιστίμπεη, όπου κατάφεραν να κρατήσουν ως και τέσσερις μέρες. Οι απώλειες των δύο μεραρχιών του 12ου ορεινού σώματος υπήρξαν μεγάλες με τους ίδιους τους Γερμανούς να ομολογούν πως δεν είχαν συναντήσει τέτοια αντίσταση σε καμία πολεμική τους εμπειρία μέχρι τότε. Η σύνθεση των οχυρών θα έπρεπε να καλυφθεί απο 200.000 άντρες αλλά μόνο 70.000 ηταν διαθέσιμοι. Παρόλαυτα, η αντίσταση των Ελλήνων στρατιωτών ηταν λυσσαλέα και καθήλωσε τις γερμανικές δυνάμεις για τρείς μέρες. Η Luftwaffe βομβάρδιζε ασταμάτητα τις ελληνικές θέσεις το ίδιο και το γερμανικό πυροβολικό αλλά η αντίσταση των Ελλήνων δεν λύγιζε με τίποτα. Αντίθετα μάλιστα, οι απώλειες στις τάξεις των Γερμανών άρχισαν να αυξάνoνται δραματικά.

Η γρήγορη πτώση της Γιουγκοσλαβίας που έδωσε την δυνατότητα στους Γερμανούς να εισέλθουν στο ελληνικό έδαφος, να κατελάβουν την Θεσσαλονίκη και να υπερκεράσουν τις ελληνικές θέσεις, η ηττοπάθεια που διέκρινε την ελληνική πολιτική και στρατιωτική ηγεσία που έβλεπε την αντίσταση κατα των Γερμανών ως μάχη για την τιμή των όπλων και μόνο, σε συνδυασμό με τη συντριπτική υπεροπλία των Ναζί είχαν ως αποτέλεσμα την συνθηκολόγηση της δεύτερης ελληνικής στρατιάς που επάνδρωνε τα οχυρά. Στην παράδοση των οχυρών συνέβαλε και ένα άλλο γεγονός το οποίο ηταν ο ελιγμός της 6ης γερμανικής ορεινής μεραρχίας που διέσχισε μια οροσείρα ύψους 2100 μέτρων και κατέλαβε μια στρατηγική θέση που οι Έλληνες δεν φύλαγαν θεωρώντας πως το μέρος εκείνο ηταν απρόσιτο. Στο μεταξύ στις 9 Μαιου η γερμανική 2η Μεραρχία Θωρακισμένων, με διοικητή τον Ρούντολφ Φάιελ (Rudolf Veiel), θα διεισδύσει μέσω της λίμνης Δοϊράνης, θα προελάσει ταχύτατα μη συναντώντας αντίσταση (αφού η μοναδική ελληνική Μεραρχία που τελούσε σε εφεδρεία, η 19η, δεν έχει τα μέσα να τον σταματήσει) και καταλαμβάνει την Θεσσαλονίκη. Κάτω απο αυτές τις συνθήκες τα οχύρα πλέον περικυκλωμένα είχαν χάσει κάθε κίνητρο να αντιστάθουν καθώς αντικειμενικός σκοπός τους ηταν να μην επιτρέψουν στους Γερμανούς ή στους Βούλγαρους να εισέλθουν στο ελληνικό έδαφος, πράγμα που όμως έγινε μέσω Δοϊράνης.

Έτσι στις 9 Απριλίου οι Έλληνες στρατιώτες που τα επάνδρωναν παραδόθηκαν στους Γερμανούς. Προς μεγάλη έκπληξη των αμυνόμενων, οι Γερμανοί συνεχάρησαν τους Έλληνες για την άμυνα τους και τις μαχητικές αρετές που επέδειξαν κατα την διάρκεια των επιχειρήσεων. Μάλιστα τα γερμανικά τμήματα απέδωσαν τιμές στους υπερασπιστές των οχυρών, ενώ οι Γερμανοί διοικητές εκφώνησαν λόγους θαυμασμού και συμπάθειας προς αυτούς! Χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιων εκδηλώσεων θυμασμού προς τους Έλληνες είναι τα ακόλουθα:
Ο επιτελάρχης του 30ού Σώματος παραδέχθηκε στον αντιστράτηγο Δέδε: «Πολεμήσατε θαυμάσια, το πυροβολικό σας ήταν υπέροχο, οι πλαγιοφυλάξεις αποτελεσματικότατες. Μόλις εκινείτο μια ομάδα μάχης, δεχόταν επιτυχώς βολή. Αν τα βλήματά σας δεν είχαν κατά τα 4/5 αφλογιστία (!), κανένα από τα συμμετέχοντα στον αγώνα τμήματά μας δεν θα σωζόταν από την κόλαση του πυρός.»

Ο διοικητής του 18ου Ορεινού Σώματος ομολόγησε στον επιτελάρχη του Τμήματος Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας (ΤΣΑΜ). «Είχαμε ακούσει να μιλούν για τη γενναιότητα και τον ηρωϊσμό του Ελληνικού Στρατού, αλλά δεν φανταζόμασταν τη γενναιότητα και τον ηρωϊσμό που επέδειξαν οι στρατιώτες σας. Πολεμήσατε θαυμάσια! Θαυμάσια! Και πάλι σας συγχαίρω εγκαρδίως.»
Ο διοικητής της 72ης Μεραρχίας δήλωσε: «Πολέμησα την Πολωνία και τη Γαλλία, αλλά πουθενά δεν συνάντησα τόσο αποτελεσματική και φθοροποιό αντίσταση όσο στην Ελλάδα.»
Τέλος ο ίδιος ο στρατάρχης φον Λιστ αναγνώρισε πως: «Οι Έλληνες υπερασπίστηκαν την πατρίδα τους γενναία» και συνέστησε στους Γερμανούς στρατιώτες «...να αντικρίσουν και να μεταχειριστούν τους Έλληνες αιχμαλώτους, όπως αξίζει σε γενναίους στρατιώτες.»
Δυστυχώς όλες αυτές οι φιλοφρονήσεις και εγκαρδιότητες των Γερμανών ξεχάστηκαν γρήγορα οταν πλέον ως κατακτητές της χώρας προέβησαν σε φρικαλεότητες εις βάρος του άμαχου πληθυσμού. Μετά την κατάρευση του μετώπου η αντίσταση του ελληνικού στρατού συνεχίστηκε μέχρι τις 20 Απριλίου οταν ο στρατηγός Τσολάκογλου υπέγραψε με τον Ζέπ Ντήτριχ την παράδοση του. Η μάχη της Ελλάδας και η εκστρατεία στα Βαλκάνια θα λήξει στις 31 Μαιου του 1941 με την πτώση της Κρήτης.

Επίλογος

Η εκστρατεία των Γερμανών στα Βαλκάνια στοίχησε περίπου 10.000 Γερμανούς νεκρούς,τραυματίες και αγνοούμενους. Αν και νικηφόρα για αυτούς απέβη μοιραία κάθως καθυστέρησε για 3 μήνες την σχεδιαζόμενη επιχείρηση Μπαρμπαρόσα, την είσβολη των Γερμανών στην Σοβιετική Ένωση με αποτέλεσμα να δώθει πολύτιμος χρόνο στους Σοβιετικούς να προετοιματούν, που με μια μικρή βοήθεια απο τον 'στρατηγό χειμώνα' κατατρόπωσαν την αήττητη ως τότε Wermacht έξω απο τις πύλες της Μόσχας.

Όσον αφόρα τους ηρωικούς λαούς της Ελλάδας και της Γιουγκοσλαβίας μια περίοδος μεγάλων δεινών εγκαινιαζόταν μετά την κατάκτηση τους απο τις δυνάμεις του Άξονα, με σφαγές, λεηλασίες, λιμούς, εκτελέσεις, βασανισμούς και καταστροφές σε υποδομές. Οι λαοί αυτοί όμως δεν έσκυψαν το κεφάλι. Μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα απο την κατάκτηση τους οργάνωσαν την αντίσταση τους και δημιούργησαν τα μεγαλύτερα και πιο ηρωικά αντάρτικα της Ευρώπης, οι Έλληνες τον ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και οι Γιουγκοσλάνοι τους Παρτιζάνους.


"Χάριν τής ιστορικής αληθείας οφείλω νά διαπιστώσω ότι μόνον οί Ελληνες, εξ' όλων τών αντιπάλων οί οποίοι μέ αντιμετώπισαν, επολέμησαν μέ παράτολμον θάρρος καί υψίστην περιφρόνησιν πρός τόν θάνατον.." Αδόλφος Χίτλερ, 4 Μαίου 1941 (aπό λόγο πού εκφώνησε στό Ράιχσταγκ)