Σαν σήμερα, 27 Ιανουαρίου 1944

Λήγει η πολιορκία του Λένινγκραντ

Στις αρχές Σεπτεμβρίου 1941, τα γερμανικά στρατεύματα προήλαυναν προς τα προάστια του Λένινγκραντ, ενώ οι Φινλανδοί απειλούσαν την πόλη από τα βόρεια. Η πόλη ωστόσο, προετοιμαζόταν ήδη από το καλοκαίρι, κατασκευάζοντας πολύπλοκα αμυντικά έργα ολόγυρα: ξύλινα οδοφράγματα, συρματοπλέγματα, αντιαρματικές τάφρους. Η άμυνα της πόλης ανατέθηκε στον Γκεόργκι Ζούκοφ. Οι ετοιμασίες των Γερμανών για την επίθεση ξεκίνησαν στις 4 Σεπτεμβρίου, με καταιγισμό πυρών πυροβολικού και επιθέσεις από αέρος δύο ημέρες αργότερα. Οι προετοιμασίες του Ζούκοφ έσωσαν την πόλη από μια γρήγορη επίθεση, με τα γερμανικά στρατεύματα να περικυκλώνουν την πόλη. Η πολιορκία της δεύτερης μεγαλύτερης ρωσικής πόλης είχε αρχίσει.

Παρά το συνεχή βομβαρδισμό της πόλης, οι αμυνόμενοι πολέμησαν γενναία. Στις 7 Οκτωβρίου, δόθηκε η εντολή από τον Χίτλερ να ισοπεδωθεί η πόλη, χωρίς να δοθεί η ευκαιρία στους Σοβιετικούς να παραδοθούν. Επιπλέον, ο πόλεμος με τη Φινλανδία είχε πάρει άσχημη τροπή καθώς τα στρατεύματα των Φινλανδών πλησίαζαν την πόλη απ’ τα βορειοδυτικά. Ωστόσο, ο ηγέτης τους, Mannerheim, αποφάσισε να σταματήσει την προέλαση στα σύνορα του 1939. Στις 4 Σεπτέμβρη, ο Γιόντλ προσπάθησε ανεπιτυχώς να τον μεταπείσει για να συντονίσει τις ενέργειες του με αυτές τις Βέρμαχτ. Ως αποτέλεσμα, παρόλο που η φινλανδική απειλή παρέμενε στον βορρά, οι Σοβιετικοί μπορούσαν να στρέψουν τις δυνάμεις τους στο γερμανικό μέτωπο.

Οι προμήθειες ήταν ένα απ’ τα πιο σημαντικά στοιχεία για την άμυνα του Λένινγκραντ. Η σίτιση με δελτίο επιβλήθηκε αμέσως, καθώς η κατάσταση με την τροφή είχε χειροτερέψει μετά από τις γερμανικές επιθέσεις που βύθισαν μερικές φορτηγίδες με σιτηρά και κατέστρεψαν αποθήκες τροφίμων στην πόλη.  Τα συσσίτια είχαν λιγοστέψει επικίνδυνα από την αρχή της πολιορκίας και οι πολίτες έφταναν στα όρια της λιμοκτονίας (περίπου 3,000 πέθαιναν από την πείνα καθημερινά στα τέλη Δεκεμβρίου του ’41). Όμως, μια αχτίδα φωτός φάνηκε στις 20 Νοεμβρίου του 1941: φορτηγά που πέρασαν την παγωμένη λίμνη Λάντογκα έφεραν κάποιες ποσότητες τροφίμων μέσα στην πόλη. Παρά τις αντίξοες συνθήκες (οδηγώντας στον ασταθή πάγο και υπομένοντας τις επιθέσεις από αέρος), ο ανεφοδιασμός συνεχίστηκε. Περίπου 500,000 άνθρωποι εγκατέλειψαν την πόλη μέσω αυτής της οδού.

Τα γερμανικά στρατεύματα, απογοητευμένα από την αδυναμία τους να σπάσουν την άμυνα της πόλης, συνέχισαν τους ανελέητους βομβαρδισμούς, μετατρέποντας την πολιτιστική πρωτεύουσα της Ρωσίας μετατράπηκε σε ερείπια. Ακόμα κι αν δεν ήθελαν να το παραδεχτούν οι Γερμανοί, η πεισματική άμυνα των Σοβιετικών είχε ως αποτέλεσμα την αποτυχία της επιχείρησης Μπαρμπαρόσα στον βορρά. Καθώς οι Φινλανδοί βρίσκονταν ήδη σε απόσταση διακοσίων χιλιομέτρων απ’ την πόλη, εξαπολύθηκε η σοβιετική αντεπίθεση με κωδικό όνομα «Operation Spark» στις 22 Ιανουαρίου 1943. Στρατεύματα απ’ το Λένινγκραντ και το Βολκόφ επιτέθηκαν στους Γερμανούς στα νότια της πόλης. Αυτή η κίνηση άνοιξε ένα διάδρομο για τον ανεφοδιασμό της πόλης, ενώ σύντομα αποκαταστάθηκε η σιδηροδρομική επικοινωνία με τη Μόσχα. Ωστόσο, οι συνέπειες δεν έγιναν αμέσως αισθητές στους κατοίκους της πόλης, καθώς η πείνα και οι πολικές θερμοκρασίες συνέχιζαν να τους αποδεκατίζουν.

Στις 4 Απριλίου, η Luftwaffe επιτέθηκε στον ρωσικό στόλο στο λιμάνι του Λένινγκραντ, χωρίς όμως να καταφέρει να τον καταστρέψει. Αυτό ήρθε να προστεθεί στο ήδη πεσμένο ηθικό των Γερμανών και μαζί με την αδράνεια των Φινλανδών, (η οποία έδωσε τη δυνατότητα να μετακινηθούν σοβιετικά στρατεύματα εναντίον των Γερμανών) στο βόρειο μέτωπο, αναπτέρωσαν τις ελπίδες των πολιορκημένων. Επιπλέον, αυτή η έλλειψη συνεννόησης και συνεργασίας μεταξύ των δύο πλευρών, σήμαινε ότι οι Γερμανοί δεν μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν το κατεχόμενο απ’ τους Φινλανδούς έδαφος για επιθέσεις ή βομβαρδισμούς. Η περιοχή αυτή βόρεια της πόλης, έμεινε σε φινλανδικά χέρια μέχρι το καλοκαίρι του 1944.

Τελικά, η πολιορκία έληξε στις 27 Ιανουαρίου του 1944, με τα γερμανικά στρατεύματα να αποσύρονται απ’ την ευρύτερη περιοχή. Σύμφωνα πάντως με τις εντολές του Χίτλερ, οι βομβαρδισμοί συνεχίστηκαν μέχρι και τις τελευταίες μέρες. Οι απώλειες της σχεδόν τρίχρονης πολιορκίας υπολόγιζονταν απ’ τη σοβιετική κυβέρνηση σε περίπου 670.000 θανάτους (μόνο πολιτών). Ωστόσο, ο τραγικά μεγάλος αυτός αριθμός, επισκιάστηκε απ’ τη θέληση και την αντοχή των κατοίκων της πόλης, που υπέμειναν τις δυσμενέστατες συνθήκες της πολιορκίας.