Σαν σήμερα, 20 Ιανουαρίου 1942

Διάσκεψη του Βάνζεε

Η εξόντωση των Εβραίων της Ε.Σ.Σ.Δ, ύστερα από τη γερμανική εισβολή το καλοκαίρι του 1941, ήταν η αφετηρία για τη λήψη ανάλογης απόφασης για τους Εβραίους της κατεχόμενης Ευρώπης. Αυτή προφανώς είχε ληφθεί  απ’ τον ίδιο τον Χίτλερ και διασώζεται γραπτώς σε ένα έγγραφο προς τον διοικητή του Κεντρικού Γραφείου Ασφαλείας του Ράιχ, Ράινχαρντ Χάιντριχ, που φέρει την υπογραφή του υπουργού Εσωτερικών Γκέρινγκ. Με αυτό το έγγραφο, του οποίου συντάκτης ήταν ο συνταγματάρχης των SS Άντολφ Άϊχμαν, στις 31 Ιουλίου 1941, ανατίθεται στον Χάιντριχ να «κάνει όλες τις απαραίτητες προετοιμασίες» για μια «τελική λύση του εβραϊκού ζητήματος» σε όλες τις περιοχές που βρίσκονται υπό γερμανικό έλεγχο.

Το φθινόπωρο αποφασίστηκε η σταδιακή εκτόπιση των Εβραίων γερμανικής καταγωγής, ξεκινώντας από πόλεις όπως το Βερολίνο, η Βιέννη και η Πράγα. Στις αρχές Οκτωβρίου οριστικοποιήθηκαν οι μέθοδοι υλοποίησης της «τελικής λύσης», με μαζικές εκτοπίσεις σε στρατόπεδα εξοπλισμένα για τη «βιομηχανική» εξόντωση. Παρόλο που οι γερμανικές ελπίδες για μια γρήγορη νίκη στον πόλεμο διαψεύστηκαν, η πολιτική τους απέναντι στο εβραϊκό ζήτημα δεν αναθεωρήθηκε. Αντιθέτως, ο κλοιός για τους Εβραίους της Ευρώπης έσφιγγε. Στις 23 Οκτωβρίου απαγορεύθηκε η μετανάστευση τους από τις κατεχόμενες ευρωπαϊκές χώρες. Στις 18 Νοεμβρίου, ο υπουργός Άλφρεντ Ρόζενμπεργκ ενημέρωσε «εμπιστευτικά» τους εκπροσώπους του Τύπου  ότι «το εβραϊκό ζήτημα» θα ρυθμιζόταν με τη «βιολογική εξόντωση όλων των Εβραίων της Ευρώπης».

 
Ένδεκα ημέρες αργότερα, ο Χάιντριχ έστειλε προσκλήσεις για την προγραμματισμένη συνάντηση στις 9 Δεκεμβρίου σε μια έπαυλη στο Βάνζεε, ένα δυτικό προάστιο του Βερολίνου, για να συζητηθεί το θέμα της οργάνωσης και του συντονισμού της μαζικής εξόντωσης των Εβραίων. Όμως η αντεπίθεση των Σοβιετικών στη Μόσχα και η είσοδος των Η.Π.Α στον πόλεμο, ανέβαλλαν τη συνάντηση. Στις αρχές Ιανουαρίου του 1942, οι προσκλήσεις στάλθηκαν εκ νέου και η σύσκεψη έλαβε χώρα το μεσημέρι της 20^ης Ιανουαρίου. 

Στη σύσκεψη του Βανζέε, η οποία διοργανώθηκε από τον Χάιντριχ, συμμετείχαν  περίπου δεκαπέντε αξιωματούχοι, ανάμεσα στα οποία και ο Άϊχμαν, που τήρησε τα πρακτικά. Ο Χάιντριχ ξεκίνησε ενημερώνοντας τους παρευρισκόμενους για το ιστορικό των αντισημιτικών δραστηριοτήτων στη Γερμανία από το 1930, τονίζοντας τις τρέχουσες ενέργειες  για την αναγκαστική μετακίνηση των Εβραίων σε γκέτο και σε στρατόπεδα στις υπό κατοχή ανατολικές επαρχίες, όπως για παράδειγμα στην Πολωνία. Επίσης όρισε την ταυτότητα του “Εβραίου”, σύμφωνα με την καταγωγή, τους μικτούς γάμους και τους προγόνους του. Στο τελευταίο μέρος της συνάντησης, τέθηκαν υπό συζήτηση τα τεχνικά ζητήματα της εξόντωσης: απογραφές, εκτοπίσεις, εγκλεισμός σε στρατόπεδα και εκτελέσεις, «εκκενώσεις» σύμφωνα το ναζιστικό κώδικα. Σύμφωνα με τον Άιχμαν, μετά το τέλος της σύσκεψης ο Χάιντριχ του έδωσε οδηγίες για να αποφύγει τη χρήση λέξεων όπως «εξόντωση» στα πρακτικά της.

Το πρωτόκολλο της διάσκεψης φέρει την υπογραφή του Χάιντριχ και αναφέρει: «Η μετανάστευση δίνει στο εξής τη θέση της σε μιαν άλλη δυνατότητα: την εκκένωση των Εβραίων προς Ανατολάς, λύση που υιοθετήθηκε σε συμφωνία με τον φίρερ (…). Η τελική λύση του εβραϊκού ζητήματος θα εφαρμοστεί σε περίπου 11 εκατομμύρια ανθρώπους (…). Στο πλαίσιο της τελικής λύσης του προβλήματος οι Εβραίοι θα μεταφερθούν στην Ανατολή όπου και θα εργαστούν (…). Ένα μεγάλο μέρος θα εκκαθαριστεί φυσικά εξαιτίας της φυσιολογικής ανεπάρκειας (…)». Η κρατική διοίκηση ανέλαβε να διεκπεραιώσει την αποστολή, Τον Ιούνιο του 1942 ο Άϊχμαν ενημέρωσε το υπουργείο Εξωτερικών για το σχέδιο της μαζικής εκτόπισης των Εβραίων της Δυτικής Ευρώπης: της Γαλλίας, της Ολλανδίας και του Βελγίου, και το σχέδιο τέθηκε άμεσα σε εφαρμογή.