Μια άγνωστη 25η Μαρτίου
Tου Ηλια Μαγκλινη
Καθώς πλησιάζει η 25η Μαρτίου και ακούγονται φήμες για επεισόδια, λέω να αποπειραθώ μια βουτιά στην Ιστορία, σε μιαν άλλη 25η Μαρτίου όμως, όχι του 1821 αλλά του 1944: τότε συνέβη κάτι που δραματοποιήθηκε κινηματογραφικά το 1963 στην ταινία «Η μεγάλη απόδραση», με πρωταγωνιστή τον Στιβ Μακουίν. Η ιστορία είναι αυτή: σε μια περιοχή της Γερμανίας που σήμερα ανήκει στην Πολωνία λειτουργούσε στρατόπεδο αιχμαλώτων, το Στάλαγκ Λουφτ ΙΙΙ. Δέκα χιλιάδες αιχμάλωτοι αεροπόροι βρίσκονταν εκεί, κυρίως Βρετανοί και Αμερικανοί. Ανάμεσα σε αυτούς, και δύο Ελληνες: ο ανθυποσμηναγός Σωτήρης Σκάτζικας και ο σμηναγός Σπύρος Διαμαντόπουλος. Και οι δύο είχαν καταρριφθεί με καταδιωκτικά Χάρικεϊν στην Κρήτη και μεταφέρθηκαν στο εν λόγω στρατόπεδο.
Ηταν ένα απομονωμένο, περιχαρακωμένο στρατόπεδο, με σειρές ψηλά συρματοπλέγματα και φρουρούς με λυκόσκυλα. Σε κάθε γωνία, ένας ξύλινος πύργος με προβολέα και πολυβόλο, ενώ περιμετρικά κινούνταν εποχούμενα περίπολα. Τα παραπήγματα όπου κοιμόντουσαν οι αιχμάλωτοι δεν έρχονταν σε επαφή με το χώμα για να μη σαπίζει το ξύλο αλλά και για να ελέγχουν καλύτερα οι Γερμανοί αν όλες οι σανίδες ήταν στη θέση τους. Στη μέση κάθε θαλάμου υπήρχε μια σόμπα.
Μέσα στο 1943, μία ομάδα εκατό περίπου κρατουμένων πήρε την απόφαση να αποδράσει - σε αυτήν περιλαμβάνονταν και οι δύο Έλληνες. Οι Βρετανοί ανέθεσαν το σχέδιο της απόδρασης σε αξιωματικούς που στην πολιτική τους ζωή ήταν αρχιτέκτονες. Αυτοί αποφάνθηκαν ότι η ασφαλέστερη οδός ήταν η σόμπα: για να μην καίγεται το ξύλο του πατώματος, το σημείο εκείνο οι Γερμανοί το είχαν χτίσει με μια πλάκα τσιμέντου. Το τσιμέντο στηριζόταν στο χώμα, από κάτω ήταν το υπέδαφος. Οι αιχμάλωτοι ξεκόλλησαν την πλάκα και άρχισαν να σκάβουν μια σήραγγα με κονσερβοκούτια, ακόμα και με τα χέρια. Το αυτοσχέδιο αυτό τούνελ χρειάστηκε πάνω από οκτώ μήνες για να ολοκληρωθεί. Μηχανικοί μιλούν σήμερα για ένα «εντυπωσιακό επίτευγμα αυτοσχεδιαστικής μηχανολογίας».
Μετά από κάθε σκάψιμο, οι αιχμάλωτοι τοποθετούσαν από πάνω την πλάκα του τσιμέντου και το χώμα που έσκαβαν το μοιράζονταν στις τσέπες τους, τις οποίες άδειαζαν διακριτικά την επομένη, καθώς προαυλίζονταν. Οι Γερμανοί κάτι υποψιάστηκαν: σε ορισμένα σημεία, το χώμα στο στρατόπεδο είχε άλλο χρώμα - ήταν αυτό που άδειαζαν οι αιχμάλωτοι από τις τσέπες τους. Η Γκεστάπο διενήργησε έρευνες, μα τα ειδικά σκυλιά δεν εντόπισαν κάτι περίεργο.
Τη νύχτα της 25ης Μαρτίου του 1944, ένας ένας, οι κρατούμενοι άρχισαν να μπαίνουν στη σήραγγα. Εκείνη τη στιγμή ακούστηκαν συμμαχικά αεροπλάνα. Πιθανώς πήγαιναν να βομβαρδίσουν κάποια γερμανική πόλη ή επέστρεφαν από τέτοια αποστολή. Οι Γερμανοί έσβησαν τους περιφερειακούς προβολείς για να μη δώσουν στόχο ή βοήθημα πορείας στα αεροπλάνα και διπλασίασαν τους σκοπούς, ώστε σε περίπτωση που χτυπηθεί το στρατόπεδο να μπορούν να ελέγξουν τους αιχμαλώτους. Εστειλαν περιπολίες μέσα στο δάσος, με σκυλιά, ακόμα και στις σιδηροδρομικές γραμμές, για τον φόβο των αλεξιπτωτιστών. Κάπου εκεί μια περίπολος έπεσε πάνω σε μερικούς δραπέτες. Ακούστηκαν ριπές. Μετά, η σειρήνα του συναγερμού. Σχεδόν όλοι οι δραπέτες συνελήφθησαν και πολλοί εκτελέστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες.
Μεταξύ των εκτελεσθέντων ήταν και ο Σκάντζικας. Ο Διαμαντόπουλος βρισκόταν ακόμα στο στρατόπεδο, έχοντας πάρει σειρά, όταν ακούστηκαν τα συμμαχικά βομβαρδιστικά και σήμανε συναγερμός. Ο Διαμαντόπουλος επέστρεψε μετά τον πόλεμο στην Ελλάδα και χάρη στη δική του μαρτυρία γνωρίζουμε το άδοξο τέλος της απόδρασης και του Σωτήρη Σκάντζικα.
Θα μπορούσα να γράψω ένα σχόλιο για τους άφαντους συνταξιούχους και τα επιδόματα - φαντάσματα ή για τη γελοιότητα του ελληνικού ποδοσφαίρου αλλά, με αφορμή τα 68 χρόνια που κλείνουν από αυτή την άγνωστη 25η Μαρτίου, είπα, έτσι για αλλαγή, να ξαναφέρω στο φως μια ξεχασμένη ιστορία. Αν μη τι άλλο, είναι πιο συναρπαστική από την τρέχουσα επικαιρότητα.
Αναδημοσίευση από την Καθημερινή
Tου Ηλια Μαγκλινη
Καθώς πλησιάζει η 25η Μαρτίου και ακούγονται φήμες για επεισόδια, λέω να αποπειραθώ μια βουτιά στην Ιστορία, σε μιαν άλλη 25η Μαρτίου όμως, όχι του 1821 αλλά του 1944: τότε συνέβη κάτι που δραματοποιήθηκε κινηματογραφικά το 1963 στην ταινία «Η μεγάλη απόδραση», με πρωταγωνιστή τον Στιβ Μακουίν. Η ιστορία είναι αυτή: σε μια περιοχή της Γερμανίας που σήμερα ανήκει στην Πολωνία λειτουργούσε στρατόπεδο αιχμαλώτων, το Στάλαγκ Λουφτ ΙΙΙ. Δέκα χιλιάδες αιχμάλωτοι αεροπόροι βρίσκονταν εκεί, κυρίως Βρετανοί και Αμερικανοί. Ανάμεσα σε αυτούς, και δύο Ελληνες: ο ανθυποσμηναγός Σωτήρης Σκάτζικας και ο σμηναγός Σπύρος Διαμαντόπουλος. Και οι δύο είχαν καταρριφθεί με καταδιωκτικά Χάρικεϊν στην Κρήτη και μεταφέρθηκαν στο εν λόγω στρατόπεδο.
Μέσα στο 1943, μία ομάδα εκατό περίπου κρατουμένων πήρε την απόφαση να αποδράσει - σε αυτήν περιλαμβάνονταν και οι δύο Έλληνες. Οι Βρετανοί ανέθεσαν το σχέδιο της απόδρασης σε αξιωματικούς που στην πολιτική τους ζωή ήταν αρχιτέκτονες. Αυτοί αποφάνθηκαν ότι η ασφαλέστερη οδός ήταν η σόμπα: για να μην καίγεται το ξύλο του πατώματος, το σημείο εκείνο οι Γερμανοί το είχαν χτίσει με μια πλάκα τσιμέντου. Το τσιμέντο στηριζόταν στο χώμα, από κάτω ήταν το υπέδαφος. Οι αιχμάλωτοι ξεκόλλησαν την πλάκα και άρχισαν να σκάβουν μια σήραγγα με κονσερβοκούτια, ακόμα και με τα χέρια. Το αυτοσχέδιο αυτό τούνελ χρειάστηκε πάνω από οκτώ μήνες για να ολοκληρωθεί. Μηχανικοί μιλούν σήμερα για ένα «εντυπωσιακό επίτευγμα αυτοσχεδιαστικής μηχανολογίας».
Τη νύχτα της 25ης Μαρτίου του 1944, ένας ένας, οι κρατούμενοι άρχισαν να μπαίνουν στη σήραγγα. Εκείνη τη στιγμή ακούστηκαν συμμαχικά αεροπλάνα. Πιθανώς πήγαιναν να βομβαρδίσουν κάποια γερμανική πόλη ή επέστρεφαν από τέτοια αποστολή. Οι Γερμανοί έσβησαν τους περιφερειακούς προβολείς για να μη δώσουν στόχο ή βοήθημα πορείας στα αεροπλάνα και διπλασίασαν τους σκοπούς, ώστε σε περίπτωση που χτυπηθεί το στρατόπεδο να μπορούν να ελέγξουν τους αιχμαλώτους. Εστειλαν περιπολίες μέσα στο δάσος, με σκυλιά, ακόμα και στις σιδηροδρομικές γραμμές, για τον φόβο των αλεξιπτωτιστών. Κάπου εκεί μια περίπολος έπεσε πάνω σε μερικούς δραπέτες. Ακούστηκαν ριπές. Μετά, η σειρήνα του συναγερμού. Σχεδόν όλοι οι δραπέτες συνελήφθησαν και πολλοί εκτελέστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες.
Αναδημοσίευση από την Καθημερινή
