Η συνωμοσία της 20ης Ιουλίου
Από τη δεκαετία του 1930, έως και τον θάνατο του το 1945, έγιναν περίπου 42 απόπειρες δολοφονίας του Αδόλφου Χίτλερ. Όλες τους απέτυχαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, αλλά η πιο αξιοσημείωτη έλαβε χώρα τον Ιούλιο του 1944, στο αρχηγείο του, στο Ράστενμπουργκ της Ανατολική Πρωσίας. Καθώς ο κλοιός των Συμμάχων έσφιγγε γύρω από τη Γερμανία, ολοένα και περισσότεροι Γερμανοί, στρατιωτικοί αλλά και απλοί πολίτες άρχισαν να αμφισβητούν τον Χίτλερ και τις αποφάσεις του, οι οποίες αποδεικνύονταν αδιέξοδες. Συνεπώς το κίνημα αντίστασης άρχισε να γιγαντώνεται, αν και οι κατασταλτικοί μηχανισμοί του ναζιστικού κράτους λειτουργούσαν ακόμα στην εντέλεια.
Οι συνωμότες στόχευαν στην κατάληψη της εξουσίας, την οποία θα ακολουθούσαν διαπραγματεύσεις για ανακωχή με τους Συμμάχους. Μόνο ο τερματισμός του πολέμου θα μπορούσε να γλιτώσει τη Γερμανία από τα δεινά που τις επιφυλάσσονταν. Κύριοι εμπλεκόμενοι στη συνωμοσία ήταν ο υπολοχαγός Heinrich Graf von Lehndorff-Steinort, ο συνταγματάρχης Henning von Tresckow, οι στρατηγοί Ludwig Beck, Friedrich Olbricht, Carl Goerdeler, Alfred Delp, οι αντισυνταγματάρχες Robert Bernardi και Carl Szokoll, οι κόμητες Hans-Jürgen von Blumenthal, Adam von Trott zu Solz, Gottfried von Bismark και η πριγκίπισσα Marie Vassilitchikov. Έμμεσα εμπλεκόμενοι ήταν και οι στρατηγοί Friedrich Fromm, Erwin Rommel και Gunther von Kluge. Εκτελεστής της επιχείρησης θα ήταν ο αντισυνταγματάρχης Claus von Stauffenberg, ο οποίος θα χρησιμοποιούσε ως όπλο έναν χαρτοφύλακα γεμάτο εκρηκτικά. Στις 11 και στις 15 Ιουλίου έγιναν οι πρώτες απόπειρες, οι οποίες δεν ευδοκίμησαν για διάφορους λόγους.
Τελικά, στις 20 Ιουλίου το σχέδιο μπήκε σε εφαρμογή. Στις 12.10, ο Stauffenberg μπήκε στην αίθουσα συσκέψεων στο αρχηγείο του Χίτλερ, όπου λάμβανε χώρα η σύσκεψη του με τους στρατιωτικούς ιθύνοντες. Καθώς ο φύρερ είχε γείρει πάνω στο δρύινο τραπέζι συζητώντας τα νέα απ’ το Ανατολικό Μέτωπο, ο Stauffenberg άφησε τον χαρτοφύλακα κάτω απ’ το τραπέζι, χωρίς να γίνει αντιληπτός. Ύστερα, βγήκε από το δωμάτιο με την δικαιολογία ότι έπρεπε να κάνει ένα τηλεφώνημα και στις 12.42 μια εκκωφαντική έκρηξη συντάραξε τον χώρο. Τέσσερις από τους παρευρισκόμενους σκοτώθηκαν ακαριαία, αλλά ο Χίτλερ γλίτωσε με μερικά τραύματα.
O Stauffenberg διέφυγε με ένα αυτοκίνητο, πεπεισμένος για την επιτυχία της επιχείρησης και πέταξε για το Βερολίνο, όπου και θα εκτυλισσόταν η επιχείρηση Βαλκυρία. Η επιχείρηση αυτή που θα λάμβανε χώρα αμέσως μετά τη δολοφονία του φύρερ, αποτελούσε ένα πραξικόπημα από τον εφεδρικό στρατό του συνωμότη στρατηγού Fromm, ο οποίος θα καταλάμβανε στρατηγικά σημεία (αρχηγείο των SS, της Gestapo, ραδιοφωνικούς σταθμούς) στο Βερολίνο, έτσι ώστε να εξασφαλίσει την ανατροπή του καθεστώτος. Ωστόσο, η αβεβαιότητα σχετικά με τον θάνατο ή μη του Χίτλερ καθυστέρησε την επιχείρηση.
Στις 15.00, ο Stauffenberg έφτασε στο Βερολίνο. Το πρώτο πράγμα που έκανε ήταν ένα τηλεφώνημα στο Γενικό Επιτελείο Στρατού για να ανακοινώσει τον θάνατο του Χίτλερ. Την ίδια όμως στιγμή, ο συνωμότης στρατηγός Erich Fellgiebel στο Ράστενμπουργκ ειδοποίησε τηλεφωνικώς τον Fromm ότι ο φύρερ είχε επιβιώσει με τραύματα μικρής έκτασης. Έτσι, προκλήθηκε σύγχυση στο στρατόπεδο των συνωμοτών, κάτι που καθυστέρησε περαιτέρω την επιχείρηση Βαλκυρία. Ο Fromm επιβεβαίωσε την είδηση αφού τηλεφώνησε στον αρχιστράτηγο Wilhelm Keitel στο Ράστενμπουργκ. Οι φήμες έλεγαν ότι το στιβαρό τραπέζι έσωσε τον Χίτλερ ή ότι κάποιος μετακίνησε τον χαρτοφύλακα την τελευταία στιγμή πριν την έκρηξη.
Τελικά, στις 16.00, ο Olbricht έδωσε την εντολή να εκτελεστεί η επιχείρηση, ανεξάρτητα από την αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας. Ομάδες της εφεδρικής στρατιάς συνέλαβαν κάποια μέλη του Ναζιστικού Κόμματος, αλλά λόγω μιας παράλειψης των συνωμοτών, η ανοιχτή τηλεφωνική γραμμή του Υπουργού Προπαγάνδας Joseph Goebbels χρησιμοποιήθηκε για να διαδώσει τα νέα της απόπειρας δολοφονίας, αλλά και της επιβίωσης του Χίτλερ. Όταν ο ταγματάρχης Otto Remer ήρθε για να τον συλλάβει, αυτός τηλεφώνησε στον Χίτλερ για να πείσει τον Remer ότι επρόκειτο για προσπάθεια πραξικοπήματος. Τότε ο φύρερ τον προήγαγε σε συνταγματάρχη με αρμοδιότητα να καταστείλει το κίνημα.
Έπειτα, ο Fromm αποφάσισε ότι το σχέδιο ήταν καταδικασμένο να αποτύχει και άλλαξε πλευρά, δίνοντας εντολή να συλληφθεί ο Stauffenberg. Όμως, αυτός και ο Olbricht έκαναν ανάλογες κινήσεις για να συλλάβουν αυτούς που παραδίνονταν από την επιχείρηση. Ήταν όμως αργά καθώς οι στρατιώτες, γνωρίζοντας ότι ο Χίτλερ δεν πέθανε, αρνήθηκαν να εκτελέσουν τις διαταγές Στις 22.40, τα στρατεύματα του Remer περικύκλωσαν το αρχηγείο της Βέρμαχτ, όπου βρίσκονταν οι συνωμότες και ουσιαστικά τερμάτισαν την επιχείρηση Βαλκυρία.
Γνωρίζοντας την αγριότητα του Ναζιστικού Κόμματος και την τύχη που θα του επιφύλασσε, o στρατηγός Beck αυτοκτόνησε. Ο Fromm στράφηκε εκ νέου κατά των πρώην συντρόφων του και μετά από συνοπτικό στρατοδικείο οδήγησε στο εκτελεστικό απόσπασμα τους Stauffenberg, Haeften, Olbricht και Albrecht Mertz von Quirnheim. Ίσως ήταν ένας τρόπος για να σωθεί ο ίδιος και για να μη μιλήσουν εναντίον του. Στις 00.30 της 21ης Ιουλίου, ο αντισυνταγματάρχης των SS Otto Skorzeny έφτασε στο σημείο και σταμάτησε τις περαιτέρω εκτελέσεις. Ο Fromm ζήτησε να δει τον Γκέμπελς για να του επιβεβαιώσει την πίστη του στο καθεστώς, αλλά συνελήφθη, ενώ ο Tresckow, ελεύθερος μέχρι εκείνη την ώρα, ήξερε ότι δεν μπορούσε να ξεφύγει και αυτοκτόνησε.
Όλοι οι υπόλοιποι συνωμότες χωρίς σχεδόν καμία εξαίρεση συνελήφθησαν, ανακρίθηκαν και βασανίστηκαν. Η ανακάλυψη γραμμάτων και ημερολογίων στα σπίτια τους εξέθεσε ολόκληρο το σχέδιο της συνωμοσίας που χρονολογείται ήδη από το 1938. Τέθηκαν νέοι στόχοι για την αμείλικτη εξουδετέρωση κάθε αντίστασης προς το καθεστώς, προερχόμενης είτε από στρατιωτικούς, είτε από απλούς πολίτες. Ο Χίτλερ ζήτησε την παραδειγματική τιμωρία των αντιφρονούντων, η κατάληξη των οποίων ήταν φρικιαστική. Ακόμα και ο Έρβιν Ρόμελ εξαναγκάστηκε να αυτοκτονήσει. Συνολικά, περίπου 5.000 άτομα συνελήφθησαν, από τα οποία 200 εκτελέστηκαν άμεσα μετά την αποτυχημένη απόπειρα του πραξικοπήματος. Εξάλλου, ήταν και μια ευκαιρία για ξεκαθάρισμα πολιτικών διαφορών, καθώς τα SS βρήκαν την ευκαιρία να εξοντώσουν κάποιους αντιπάλους τους, ακόμα κι αν δεν εμπλέκονταν στη συνωμοσία κατά του Χίτλερ.
Αυτή η αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας του είχε σημαντικές συνέπειες: Η ευκαιρία να τελειώσει πιο γρήγορα ο πόλεμος χάθηκε, η φονική πολιτική των Ναζί συνεχίστηκε μέχρι τέλους, οδηγώντας εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους στο θάνατο μέχρι την άνοιξη του 1945 και το οριστικό τέλος του πολέμου. Επίσης, ο Χίτλερ έγινε ακόμα πιο επιφυλακτικός και καχύποπτος με τους γύρω του, καθώς η φθίνουσα πορεία της σωματικής αλλά και ψυχικής υγείας του συνεχιζόταν.
